Nhân dịp tết, suy ngẫm một chút về các phong tục dân gian

 

Fri, 09/02/2024 - Gioakim Nguyễn

Nhân dịp tết, suy ngẫm một chút về các phong tục dân gian

 

Mỗi dân tộc đều có những phong tục cổ truyền năm mới dựa trên lòng tin của tổ tiên họ. Ví dụ ở Đức thì có tục trưng 12 củ hành trên bàn, Tây Ban Nha thì có tục ăn 12 quả nho ngày năm mới để cầu may mắn... Không biết các truyền thống đó có liên quan gì đến đức tin Kitô giáo hay không.

Ở Việt Nam vào năm mới thì có tục cúng tiễn ông Táo, cúng rước ông bà, ngày đầu năm thì quan niệm không được để nợ, xe phải đầy xăng, lu phải đầy nước, phải mặc màu đỏ vàng, cho người hợp tuổi bước vào đầu tiên để xông đất, không được quét nhà vì sợ quét thần tài ra, kiêng cho người khác lửa nước, kiêng cắt móng, cắt tóc, nói gì sợ xui thì kêu "trộm vía"... Trong năm cũng đủ thứ tục lệ.

Người Công Giáo chỉ ăn tết theo truyền thống chứ không tin hay tuân theo những thực hành đó, nhưng có lẽ gần mực thì đen, gần đèn thì sáng, ở giữa một xã hội người không CG đông hơn thì người có đạo cũng bị nhiễm quan niệm sống. Mình tin là nhiều người Công Giáo cũng làm theo những kiêng kỵ trên dù trước đó vốn không tin, đến nỗi khi làm sai cũng sợ và nghĩ bụng không biết có sao không.

Đức Hồng Y Mauro Piacenza, chánh án Toà Ân giải Tối Cao Vatican nói nhân dịp Haloween: "khi người ta không có chân lý thực sự để tin thì cuối cùng sẽ tin bất cứ thứ gì, kể cả những quả bí ngô!" Câu nói đó rất đúng với xã hội Việt Nam ngày nay, khi mà Phật người ta cũng thờ, thần tài thổ địa gốc TQ cũng cúng, bà ngoắc bà vẫy Thái Lan cũng tin, rồi bà chúa xứ Ấn giáo cũng tin nốt; bất cứ tục lệ, quan niệm nào có người bày ra là có người tin làm theo, không cần biết thực hư nguồn gốc, bằng chứng đúng sai, rồi người ta gán cho câu "Có thờ có thiêng, có kiêng có lành".

Chỉ cần đặt câu hỏi ngược lại để suy xét là biết tin được không: Ai đặt ra các quy tắc đó? Dựa vào đâu để đặt ra? Ai thấy cúng là ông bà về ăn? Ông thổ công hiện ra nói mình về trời ngày 23 tháng chạp hồi nào? Ông thần bà thánh nào đã truyền lại là nói chữ "trộm vía" sẽ tránh được xui, mặc màu đỏ sẽ may mắn, quét nhà ngày tết sẽ không phất lên được? Thần thánh nào sẽ đi theo dõi việc mình làm để quyết định mình phải hên hay xui trong năm? Truy kỹ lại thì chỉ là truyện dân gian không bằng không chứng của người Hoa được du nhập tự do vào Việt Nam, mà cả Phật giáo cũng minh định rõ đó không liên quan đến đạo Phật, thậm chí thần tài cũng chỉ là 1 thương gia TQ xưa chết rồi được tôn sùng phiếm định.

Vậy nên có tuân các kiêng kỵ cũng không được gì, phạm kiêng kỵ cũng không mất gì, có chăng là mất công cãi với người tin chúng mà thôi.

Ngược lại, với người Công Giáo, ta có Chúa phù hộ với những lời hứa được kinh sách ghi lại rõ ràng, không phải truyền miệng lung tung.

Thánh Vịnh 121 nói: Ơn phù hộ tôi đến từ Đức Chúa là Đấng dựng nên cả đất trời.

Thánh Vịnh 91 nói rất hay về ơn gìn giữ của Chúa, rất cụ thể và hiệu quả gấp tỷ lần các kiêng kỵ không căn cứ:

3 Chính Chúa gìn giữ bạn

khỏi lưới kẻ thù giăng, khỏi tai ương tàn khốc.

5 Bạn không sợ cảnh hãi hùng đêm vắng

hay mũi tên bay giữa ban ngày,

6 cả dịch khí hoành hành trong đêm tối,

cả ôn thần sát hại lúc ban trưa.

7 Dù tả hữu có ngàn người quỵ ngã,

dù hai bên có chết cả vạn người,

riêng phần bạn, tuyệt nhiên không hề hấn.

10 Bạn sẽ không gặp điều ác hại,

và tai ương không bén mảng tới nhà,

11 bởi chưng Người truyền cho thiên sứ

giữ gìn bạn trên khắp nẻo đường,

12 và thiên sứ sẽ tay đỡ tay nâng

cho bạn khỏi vấp chân vào đá.

13 Bạn có thể giẫm lên hùm thiêng rắn độc,

đạp nát đầu sư tử khủng long.

Thánh vịnh 33 thì cho biết: Thiên thần của Chúa hạ trại đồn binh, chung quanh những người hằng luôn kính sợ Người.

Ta tin và biết rõ rằng Thiên Chúa dựng nên cả đất trời, không có gì dưới trần gian này nằm ngoài tay Người. Nên người thờ Chúa đừng bao giờ sợ xui rủi vì những kiêng kỵ nọ kia.

Giả sử, chỉ là giả sử, có một ông thần nào đó đi canh người làm sai kiêng kỵ để vận cái xui lên người đó, thì Thiên Chúa là Thần các thần, Chúa cũng dư sức áp chế ông thần kia; Chúa sai thiên thần đóng trại đồn binh bảo vệ tôi tớ Chúa, thì các thần ngoại có tụ lại hàng vạn cũng không làm được gì.

Ngày tết chúc nhau điều hay là chuyện rất tốt đẹp, cả Kinh Thánh cũng dạy như vậy; ăn mặc theo truyền thống chủ yếu để nhìn vui mắt, chứ không tin chuyện mặc như vậy có thể cầu may. Các kiêng kỵ khác có làm thì như cách sống theo văn hoá Việt, không cần quá kỹ quá. Có chăng nếu đến nhà người ngoại thì chịu khó để ý kiêng kỵ của họ để khỏi mếch lòng thôi.