ĂN TIỆM

ĂN  TIỆM  ĂN  TIỆM  ĂN  TIỆM

Bác sĩ Nguyễn Ý Đức

Xưa kia, việc đi ăn ở ngoài phạm vi gia đình là chuyện ít khi xảy ra. Món ăn được nấu nướng ở nhà với bàn tay khéo léo của người đàn bà quán xuyến. Lâu lâu, khi có việc gì đáng ghi nhớ như kỷ niệm ngày cưới, hoặc có chuyện vui muốn ăn mừng, thết đãi khách quý, đi chơi xa... thì gia đình mới rủ nhau đi ăn nhà hàng một lần để cùng chung vui.

Ngày nay, do điều kiện làm việc nên ở các thành phố lớn rất nhiều bữa ăn của gia đình được diễn ra với nhiều hình thức khác nhau, không phải dưới mái nhà ấm cúng.

Một người đi làm, buổi sáng tạt vào tiệm bán thực phẩm nấu sẵn mua một ly cà phê, một miếng bánh mì kẹp cho bữa ăn điểm tâm. Buổi trưa phải ở lại nơi làm việc, nên tiện nhất là vào một quán cơm nào gần đó để giải quyết nhu cầu của dạ dày. Thường chỉ còn lại bữa ăn tối là mọi người trong gia đình mới có thể cùng ăn ở nhà.

Lý do đưa tới ăn tiệm

Có nhiều lý do trong sự phát triển của xã hội ngày nay dẫn đến  sự thay đổi tập quán ăn uống của đa số mọi người. Một số lý do phổ biến nhất có thể kể ra như sau:

a-Nhu cầu vật chất và quan điểm xã hội thay đổi nên đa số phụ nữ ngày nay tham gia công việc bên ngoài gia đình như đàn ông, do đó ít có thời gian dành cho việc bếp núc.

b-Đối với điều kiện làm việc của nhiều người, việc ăn ngoài là cần thiết, vì nơi làm việc quá xa không thể về nhà để ăn bữa trưa.

c-Bữa ăn tại nhà hàng hay quán ăn ngày nay còn là một nơi thích hợp để thảo luận việc hợp tác làm ăn hay bàn những công việc khác cách làm này hiện được rất nhiều người ưa chuộng...

d-Đối với một số người, do việc buôn bán, làm dịch vụ hoặc công tác mà phải thường xuyên đi xa, thì việc ăn nhà hàng hay quán ăn là lựa chọn duy nhất. Với một số người khác như sinh viên học sinh xa nhà, những nguoì sống đơn độc... thì ăn tiệm đôi khi còn tiện hơn, rẻ hơn là tự mình đi chợ, nhóm bếp...hoặc vội vàng mua vài gói thực phẩm khô ở máy bán tự động.

e-Nhờ được sản xuất hàng loạt theo quy trình công nghệ hiện đại, nên phần lớn các loại thực phẩm chế biến sẵn ngày nay có giá rẻ, dễ chấp nhận và cũng dễ sử dụng.

g-Công nghệ chế biến thực phẩm hiện đã tiến bộ, thay đổi nhiều so với những năm trước đây, đáp ứng được những nhu cầu thực tế của người tiêu dùng, cung cấp những món ăn tiện lợi, nhiều dinh dưỡng và ngon miệng, do đó đã có thể dễ dàng thay thế các món tự nấu lấy.

Với những lý do trên, việc đi ăn ở bên ngoài hiện nay đã trở thành một chuyện bình thường trong đời sống hằng ngày của nhiều gia đình.

Cũng do sự thay đổi như trên, nên các quán ăn ngày nay đã buộc phải  quan tâm nhiều hơn đến nhu cầu dinh dưỡng và sức khỏe của khách hàng. Họ ý thức được rằng những bữa ăn của khách hàng ngày nay không còn là “thỉnh thoảng” như trước đây mà đã có những khách hàng rất thường xuyên. Vì thế, phẩm chất của món ăn nhất định sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe của họ. cá tiệm ăn ngày nay hầu hết đều đã thay đổi các  nấu nướng,  cung ứng những món ăn lành mạnh hơn: ít chất béo, ít muối, nhiều rau trái tươi, dùng chất đạm từ cá, gà vịt.... Nhân viên nhà hàng cũng được huấn luyện về cách làm bếp và có thể giải thích, trả lời thắc mắc của khách. Mặc dù vậy, để bảo đảm vấn đề sức khỏe, người đi ăn nhà hàng hay quán ăn cũng cần để ý một số điểm căn bản trong sự lựa chọn bữa ăn của mình.

Vài điều cần lưu ý khi ăn tiệm

Mối quan tâm phổ biến nhất của những người đi ăn nhà hàng ngày nay thường tập trung và các nguy cơ lên cân, thừa chất béo, muối và năng lượng. Những  kiến thức chung về vai trò quan trọng của thực phẩm trong việc duy trì sức khỏe tốt đã được nhiều người biết đến, nên nhiều người đã áp dụng nguyên tắc căn bản là: ăn uống vừa phải, đa dạng và cân bằng. Họ đã biết cách dành cho bữa ăn một vài suy tính trước khi tới tiệm.

-         Trước hết là chọn lựa nhà hàng. Một số nhà hàng chỉ phục vụ một số món ăn đặc biệt, thường là các đặc sản với cách chế biến chỉ riêng họ mới có. Một số nhà hàng khác có nhiều món ăn đa dạng hơn, khách có thể tha hồ chọn lựa những món ăn vừa miệng và hợp với túi tiền của mình. Một số nhà hàng liệt kê các món ăn trên thực đơn, nhưng chỉ nấu theo yêu cầu của khách Khách có thể đề nghị một vài thay đổi trong cách chế biến, nấu nướng theo sở thích của riêng mình.

-         Nếu có thể, nên dự tính ăn món gì trước khi tới tiệm để tránh đột nhiên gọi những món ăn nhìn vẻ bề ngoài hấp dẫn nhưng không hợp khẩu vị. Lựa món ăn cũng nên có sự phối hợp với các bữa khác trong ngày. Nếu đã ăn trưa nhiều thịt thì tối nên ăn nhẹ với nhiều rau đậu hoặc ngược lại.

-          Chọn lựa thức ăn trên thực đơn theo đúng ý thích và nhu cầu với món khai vị gọn nhẹ rồi mới đến món chính. Cơm Việt Nam đặc trưng với nhiều món được ăn chung với nhau, cơm Tây, cơm Mỹ thường chú ý tới sự chọn lựa cá nhân và thường ăn từng món riêng lẻ. Nên lựa món nào mà mình cần một chút thời gian sửa soạn trước khi ăn, sẽ giúp món ăn trở nên ngon miệng hơn, vì đó chính là thời gian để kích thích dịch vị tiết ra và các cơ quan trong hệ tiêu hóa được khởi động để sẵn sáng tiếp nhận thức ăn.

-         Tránh ngồi vào bàn ăn ngấu nghiến ngay và ăn thật nhanh cho xong bữa. Thí dụ, nếu chọn món cua rang muối, món sò là ta phải ăn nhâm nhi, vừa bóc vỏ vừa ăn, sẽ thích thú hơn là món cua thịt sào. Ăn nhâm nhi như vậy có nhiều lợi điểm như là vừa ăn vừa thưởng thức hương vị món ăn, giúp tiêu hóa dễ dàng và có thể  kiểm soát được số lượng ăn, tránh béo phì. Ngoài ra, ăn vội vàng cũng có nghĩa là bắt ép dạ dày phải làm việc cưc nhọc hơn.

-         Đừng ngần ngại hỏi nhân viên phục vụ về cách thức chế biến món ăn mình muốn chọn. Nếu có các nhu cầu riêng như ăn kiêng hoặc muốn giảm mỡ, ít đường, không bột ngọt...cần cho người phục vụ biết để đề nghị nhà bếp thực hiện đúng theo yêu cầu. Cùng một món ăn nhưng sở thích của mỗi người có thể khác nhaụ. Chẳng hạn như có người thích thịt bò thật chín, có người chỉ thích chín vừa; có người thích canh chua nhiều ớt, có người thích món cá kho tộ ít tiêu...Những nhu cầu riêng đó ngày nay đều có thể được nhà hàng đáp ứng.

-         Làm quen với một số từ ngữ nấu nướng món ăn:

a-Các món ăn chiên, xào, rán ngập mỡ, nấu áp chảo, nấu với nước thịt hoặc chiên giòn đều có nhiều chất béo, nhiều năng lượng.

b-Các món ăn làm bằng cách hấp, tiềm, luộc, nướng trên vỉ, bỏ lò, om, kho rim thường ít chất béo và ít năng lượng.

c-Nên chọn các món rau hấp, luộc hoặc tươi sống, sẽ có nhiều sinh tố và các chất dinh dưỡng hơn là các món rau sào.

d- Các  thực phẩm ngâm giấm, muối,  xông khói, sấy khô, ngâm trong nước xuýt (broth) hoặc  tẩm nước xốt (marinated) thường thường đều có nhiều muối mặn.

e- Nên giảm tối đa các món ăn chiên rán nhất là thực phẩm tẩm bột trước khi chiên. Thịt cá tốt cho cơ thể, nhưng nếu lại tẩm bột hoặc rắc bánh mì vụn rồi chiên thì sợ là sẽ có vấn đề. Một miếng thịt gà chiên trung bình  có 480 calori, 21 g chất béo, trong khi cũng miếng thịt gà này mà đem nướng thì chỉ có 300 calori và 8 g chất béo.

-         Nếu không thấy món mình muốn ăn trong thực đơn, cứ hỏi nhà hàng xem họ có thể làm đặc biệt được không. Nhiều chủ tiệm sẵn sàng hợp tác đồng thời họ cũng biết thêm được một món mà nếu hấp dẫn, sẽ được thêm vào thực đơn

-        Nên chọn thức ăn đa dạng, có đủ thành phần dinh dưỡng khác nhau. Cũng nên lựa món mà mình chưa ăn bao giờ để có cơ hội ăn thử món ăn mới. Nên chọn lựa món ăn theo nhu cầu của chính mình chứ không chọn theo người khác.

-         Hỏi cho rõ món ăn nhiều ít ra sao. Nếu quá nhiều thì mình lựa phân nửa. Khi nhà hàng không đồng ý thì ta có thể  ăn một nửa, phần nửa kia thì yêu cầu họ bỏ sẵn vào hộp để mình mang về.

-         Giới hạn việc nhâm nhi bánh mì và bơ trong khi chờ đợi, để dành bụng cho món chính. Khi tới tiệm, sẵn sàng gọi món ăn ngay để tránh trường hợp ngồi chờ rồi ăn nhiều bánh mì quệt với bơ. Nhiều người cẩn thận, chỉ lấy một miếng bánh nhỏ để ăn rồi yêu cầu cất đi.

-         Bữa ăn nhà hàng thường kèm theo rượu. Trong rượu có khá nhiều calori nhưng rất  ít dinh dưỡng, nên cố gắng hạn chế. Chẳng hạn, nếu định uống rượu chung với món ăn chính thì không nên uống rượu khai vị hoặc thay vào đó là một hỗn hợp với nhiều nước trái cây, ít rượu. Một ly rượu vang, một consomation rượu mạnh cho một bữa ăn là lý tưởng. Vừa tiết kiệm túi tiền, vừa ít calori lại tránh được việc lái xe ra về trong cơn say. Uống nhiều nước lạnh trong suốt bữa ăn giúp giảm tác dụng của rượu đồng thời tránh được việc uống rượu quá chén.

-         Khi thấy món ăn không đúng như ý mình muốn hoặc có vẻ như không được vệ sinh thì đừng ngần ngại yêu cầu nhà hàng làm lại. Bỏ tiền ra mua  thì mình có quyền thưởng thức món ăn tinh khiết đã lựa. Chẳng hạn như lựa một đĩa thịt bò tái chấm tương gừng mà phải ngồi nhai miếng thịt trâu thâm chín thì mất cả hứng thú mà trong lòng cũng hậm hực, tiếc tiền.

-         Thức ăn còn dư, cứ tự nhiên xin hộp đựng mang về mà đừng ngần ngại giữ kẽ. Ngày nay, việc cung cấp hộp để thực khách mang thức ăn không ăn hết là chuyện mà nhà hàng nào cũng làm. Tiệm ăn càng sang trọng thì hộp nom càng đẹp. Thực tế là mang phần ăn dư về là ta đã có thực phẩm cho bữa cơm trưa hôm sau. Trả tiền cho một bữa ăn mà ta có thực phẩm cho hai bữa cơm.

-         Sau khi ăn đủ, yêu cầu phục vụ dọn bàn, để tránh vui miệng nhấm nháp ăn thêm, kẻo “ phí của giời”, rồi về nhà lại lo lên cân.

-         Đã mất công đi ăn, mất tiền trả thì lựa món mà mình thích, dù có đắt hơn món tương tự khác. Khi có nhiều người cùng ăn mà lựa nhiều món thì bắt đầu bằng món mình ưa thích rồi ăn nếm món mình không thích.

-         Đợi sau khi ăn xong món chính hãy lựa món tráng miệng, tùy theo “tiếng nói” của bao tử chứ không vì no bụng mà đói con mắt. Có thể chọn vài loại trái cây, một ly kem ...sẽ có ít calori hơn là một miếng bánh ngọt nhiều đường, nhiều chất béo...

Kết luận

Đối với nhiều người, ẩm thực cũng là một nghệ thuật. Đã đi ăn nhà hàng thì cứ  từ từ mà thưởng thức, chậm rãi ăn để cơ thể thấy no dần dần và miệng được thỏa mãn với hương vị của món ăn.. Đâu có phải rửa chén bát, dọn bàn mà vội vã ăn nhiều nhai ít. Kinh nghiệm cho hay, khi món ăn ngon là ta thường ăn vội vàng, ít nhai, gắp món ăn liên hồi, đến khi ngán, mới chậm lại.

 Trong nghệ thuật ẩm thực của các cụ ta thì món ăn ngon cần phải kèm theo chỗ ngồi sạch sẽ, nấu nướng hợp vệ sinh để tránh các bệnh do thực phẩm gây ra.

Ngày nay thì điều này không chỉ là một đòi hỏi của người cẩn thận, mà đã là yêu cầu tất yếu của mọi nhà hàng hay quán ăn Thường thì các nhà hàng luôn luôn phải tuân theo những quy định khắt khe về vệ sinh thực phẩm, với sự kiểm soát của các cơ quan hữu trách.

 Tuy nhiên, chúng ta cũng nên tự mình lưu ý đến vấn đề vệ sinh khi bước vào một nhà hàng hay quán ăn. Những điểm cụ thể như:

-         Khăn trải bàn, khăn ăn có phẳng phiu sạch sẽ hay không, bàn có được lau kỹ,  nhân viên có ăn mặc tươm tất, ly chén có sạch sẽ...

-         Phòng ăn khang trang sáng sủa, không ruồi bay, dán bò, chung quanh nhà hàng không có những thùng rác nhiều mùi hôi;

-          Quầy thức ăn có được che phủ và giữ ở nhiệt độ thích hợp với món ăn nóng hoặc ướp lạnh..

Món ăn dù có ngon miệng và thích hợp, nhưng nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn vệ sinh thì cũng không thể chấp nhận được, bởi vì một bữa ăn ở đó sẽ có thể là nguyên nhân dẫn đến nhiều bệnh tật không ngờ...

Bác sĩ Nguyễn Ý Đức