Trầm cảm tâm linh

Trầm  cảm  tâm  linh

Trần Mỹ Duyệt

Những tá điền ngủ mê sau một ngày dài vất vả (x Mt 13:24-25). Mátta trở nên cau có vì quá lo lắng chuẩn bị đón tiếp Thầy (x Lc 10:40-41). Các môn đệ bị dân chúng bao vây đến không còn thời giờ để ăn uống, nghỉ ngơi (x Mc 6:31). Toàn bộ trích đoạn Tin Mừng của Phúc Âm Nhất Lãm cho thấy nhu cầu thư dãn, hoặc nghỉ ngơi là một nhu cầu rất quan trọng và cần thiết. Cần thiết đến độ, chính Chúa Giêsu đã phải ra lệnh cho các môn đệ: “Anh em hãy vào nơi vắng vẻ mà nghỉ ngơi một chút” (Mc 6:31).

Một trong những triệu chứng tâm lý đang làm nhiều người hoảng sợ, và là một mối nguy cơ cho cuộc sống con người ngày nay, nhất là tại những quốc gia tân tiến, đó là hội chứng trầm cảm (depression). Nguyên do của triệu chứng này là những suy nghĩ, lo lắng, băn khoăn, và căng thẳng quá độ trong những sinh hoạt hằng ngày, những tháo thứ về mặt tâm lý, tình cảm, và thác loạn trong cuộc sống. Một điều khó để chữa trị nhất cho những người mang chứng trầm cảm, là phần lớn đều phủ nhận và cho rằng mình không hề bị trầm cảm.

Hậu quả của chứng trầm cảm xét về mặt thể lý, là làm cho người bệnh ra uể oải, mệt mã, chóng mặt, khó tiêu, biếng ăn, mất ngủ. Ngoài ra, nó còn là một cơ hội tốt cho những biến chứng như cao máu, tim mạch, lở loét dạ dầy, nhức đầu kinh niên, tai biến mạch máu não, và ung thư. Về mặt tâm lý, nó biến bệnh nhân thành nóng nảy, bực tức, bẳn gắt, chán nản, buồn phiền, thất vọng, buông xuôi, và đôi lúc mang cảm nghĩ chán đời, muốn tự tử. Về mặt tâm thần, ảnh hưởng của trầm cảm còn lan rộng đến suy nghĩ, khiến người bệnh có thể trở thành tâm bệnh với những biến chứng ảo tưởng, ảo giác, ảo ảnh, và mất đi khả năng phán đoán.

Nhưng nếu có triệu chứng trầm cảm về tâm lý thì cũng có triệu chứng trầm cảm về tâm linh. Theo cái nhìn của khoa tâm lý trị liệu ngày nay, thì Chúa Giêsu đã dậy cho môn đệ Ngài về hội chứng trầm cảm thiêng liêng khi Ngài nói với các ông: “Anh em hãy vào nơi vắng vẻ mà nghỉ ngơi một chút”. Bởi vì lúc ấy “dân chúng kẻ đến người đi tấp nập, đến nỗi các ông không có thời giờ ăn uống” (Mc 6: 31).

Hăng say hoạt động tông đồ. Tốt. Nhưng nếu hăng say quá đến trở thành nô lệ cho những ham muốn quá độ, đến quên ăn, quên ngủ, thì lúc ấy phải coi chừng. Hăng say với ý tưởng cho rằng mình là tất cả, và là trung tâm điểm của mọi hoạt động, của mọi sự thay đổi nơi tâm hồn con người, thì e rằng đã quên mất mình là ai, và không còn tin tưởng, đặt mục tiêu hành động vào Chúa nữa. Lúc ấy sự trầm cảm tâm linh là những ý nghĩ tự kiêu, tự đại, tự tôn, và tự đắc sẽ choán ngợp tâm hồn, và sẽ làm cho người môn đệ sống trong ảo ảnh, ảo giác, và ảo tưởng về những nỗ lực và thành quả của chính mình.

Trạng thái bất ổn tâm linh này thường sẽ kéo dài một thời gian cho đến khi mà sức chịu đựng của con người không còn nữa. Cho đến khi tất cả hào quang thánh thiện, và thành quả đạt đến tột bực như một trái bóng đầy hơi và nổ tung. Ðó cũng là lúc người môn đệ sẽ đi vào căn bệnh trầm cảm tâm linh. Như Mátta, họ cũng thưa với Chúa: “Lạy Thầy em tôi để tôi hầu hạ một mình mà Thầy không quan tâm sao?” (Lc 10:40). Mátta đã chẳng để lộ ra sự tự tin, tự mãn, và tự đắc về hành động đón tiếp, và săn sóc Chúa sao? Mátta đã không còn coi việc phục vụ Thầy là một vinh dự nữa, nhưng ngược lại, là một gánh nặng đó sao? Và Mátta đã chẳng phiền trách Chúa một cách gián tiếp đó sao? Hoặc như những tá điền nọ vì quá mệt nhọc với công việc đến nỗi ngủ say và quên luôn về thửa ruộng của chủ, để rồi chính trong lúc ấy “thì kẻ thù của ông đến gieo cỏ lùng vào giữa lúa rồi đi mất” (Mt 13:25).

Nhiều người đã cảm nghiệm, đã chứng kiến, và đã là nạn nhân của chứng trầm cảm tâm linh nơi một số giám mục, linh mục, tu sĩ, và giáo dân vẫn được tiếng là đạo đức, hấp dẫn và có tài, nhưng thực chất chỉ là những kẻ lăng xăng nhiều chuyện. Những người này có lẽ nghĩ rằng nếu không có họ, thì thế giới này, xã hội này, và cả Giáo Hội này sẽ không thể tồn tại một cách tốt đẹp được, và vì thế, họ đã cố gắng bằng mọi cách thay đổi thế giới, cải tiến xã hội, và sửa sai Giáo Hội theo ý của họ. Kết quả họ đã bị trầm cảm, đã kiệt sức và ngủ mê. Và như Mátta, họ đâm ra phiền trách Chúa, nghi kỵ, ghen tương, và gây khó chịu cho anh, chị, em mình.

Trong tâm lý trị liệu, để chữa trị một bệnh nhân bị hội chứng trầm cảm, các bác sĩ tâm lý thường khuyên họ: 1) Phải đi ra khỏi môi trường thường ngày trong một thời gian. Ðiều này đúng như Chúa Giêsu đã nói với các môn đệ của Ngài là “tìm nơi thanh vắng”. 2). Phải dành thời gian cho việc thư dãn tâm hồn. Có thể là một giờ hay nửa giờ mỗi ngày. Trong thời gian ấy, mọi giao tiếp với bên ngoài, mọi quan tâm và lo lắng phải để lại phía sau. Người bệnh phải tập chú tâm vào chính mình, vào hiện tại trước mặt. Hít thở, thư dãn, và để chỉ mình đối diện với chính mình, với thinh không, với thiên nhiên, với vũ trụ trong xanh. Và điều này cũng là những gì mà Chúa Giêsu đã nói với các môn đệ: “Nghỉ ngơi một chút”.

Theo tu đức học, thì những giây phút ấy là những giây phút mà các nhà tu đức gọi là “nguyện ngắm”, hay suy ngắm, hoặc cầu nguyện. Trong thời gian này, người tông đồ để lòng mình gần gũi với Thiên Chúa, hít thở, và sống với tinh thần Ngài. Tìm nơi Ngài nguồn sinh lực cho những nỗ lực mà mình cần vượt thắng. Những giây phút như thế xem ra phí phạm, và không cần thiết đối với một người tông đồ thiếu nội tâm, vì theo họ, cần phải có nhiều thời giờ để lăn xả vào hoạt động và làm cho nổi nang mọi chuyện. Ngược lại, đối với một người tông đồ có nội tâm thì làm theo đúng khả năng mình, phần còn lại tín thác nơi Chúa qua việc cầu nguyện: “Làm tất cả những gì mình có thể. Phần còn lại, để Chúa lo”. Sự khác biệt chỉ có một chút thôi, nhưng là một sự khác biệt hết sức quan trọng: “Mátta. Mátta, con lo lắng bối rối về nhiều chuyện. Chỉ có một sự cần mà thôi. Maria đã chọn phần tốt nhất và sẽ không bị ai lấy mất” (Lc 10:42).  Thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII trước những công việc bề bộn của Giáo Hội tưởng có thể làm cho mình bị trầm cảm đã tìm đến nguồn mạch mọi thinh lặng và nghỉ ngơi, bằng cách vào mỗi buổi tối trước khi đi ngủ, Gioan XXIII đã đến trước Thánh Thể và thưa với Chúa: “Này Giêsu. Giáo Hội này là của Chúa, đừng khoán trắng cho Gioan. Gioan đã làm việc của Gioan rồi, bây giờ đi ngủ, và Giêsu tiếp tục điều khiển Giáo Hội của mình đi”.

Cái khó nhất để chữa trị căn bệnh trầm cảm của một người là làm cho người ấy hiểu rằng họ đang bị trầm cảm. Vì những người mang chứng trầm cảm, phần lớn đều phủ nhận và cho rằng mình không hề bị trầm cảm. Trong lãnh vực tâm linh, hội chứng trầm cảm thiêng liêng càng trở thành khó nhận diện, và vì thế, càng khó khăn đối với việc trị liệu. Nhưng nếu Chúa Giêsu đã phải sửa sai Mátta, và cảnh cáo các môn đệ về hội chứng này, thì lời Ngài nói và việc Ngài làm phải được tôi lưu ý và đề phòng. Và chỉ khi nào tôi để Ngài làm chủ mọi hành vi, tư tưởng, và cuộc sống của mình, biết lui vào thanh vắng, và biết tìm giời “ngồi bên Chúa mà nghe lời Người” (Lc 10:39), lúc đó tôi mới hy vọng thoát khỏi căn bệnh trầm kha này.