XOÀI & CHANH (Bác sĩ Nguyễn Ý Đức)

XOÀI  &  CHANH

(Bác sĩ Nguyễn Ý Đức)

XOÀI

Mấy cô học sinh ngồi bàn hai đang rúc rích cười, nhìn nhau, miệng nhai chóp chép, rồi sít xoa.Có cô chẩy cả nước mắt vì cay. Các cô đang lén lút truyền tay nhau ăn mấy miếng xoài tượng ngâm muối ớt mới mua trong giờ ra chơi ở quán bà Vinh. Mấy cậu con trai ngồi bàn sau trông thấy, thèm rỏ rải.

Vâng, thèm thật, vì trưa nắng mà ăn miếng xoài vào thì nó ngon làm sao!

Trái Xoài

Xoài là thứ trái cây trồng nhiều ớ Miền Nam nước ta. Miền Bắc, miền Trung cũng có xoài nhưng người ta vẫn chuộng xoài miền Nam vì thơm ngon hơn.

Tại Hoa Kỳ, có một thời xoài được coi như trái cây ngoại nhập, nhưng ngày nay thì đã được trồng rất nhiều ở Florida, California nhất là Haiti. Xoài cũng được trồng ở mấy quốc gia Trung Mỹ.

Cây xoài rất cao tới 15- 20 thước, lá hình thon mũi mác, hoa tụm thành chùm, trái hình quả thận, vỏ dai, thịt mọng những nước. Xoài cần khí hậu nhiệt đới, không băng giá để phát triển, sinh trái vào thời tiết khô ráo.

Ta có nhiều loại xoài: Xoài cát trái to, hơi tròn, thịt ngon thơm; xoài xiêm trái nhỏ, ngọt; xoài thanh ca trái dài, thơm; xoài cơm trái nhỏ, hơi tròn, hột to; xoài tượng ăn khi còn xanh; xoài voi to, hột tròn, thịt thơm. Lại còn xoài cà lăm, xoài gòn, xoài hòn.

Ngoài ra còn cây quéo quả nhỏ, đầu nhọn, thịt chua thường dùng để nấu canh; xoài hôi hay quả muỗm vị ngọt ngọt chua chua.

Giá trị dinh dưỡng

Cũng như các trái cây có mầu vàng và cam, xoài có nhiều Beta carotene mà sau khi tiêu thụ, cơ thể sẽ chuyển thành sinh tố A. Xoài cũng có nhiều sinh tố C.

Một trái xoài trung bình (240gr) có 135 calori; gấp đôi nhu cầu sinh tố A và gần đủ nhu cầu sinh tố C cho mỗi ngày. Ngoài ra xoài còn có sinh tố E, khoáng kali, sắt, chất xơ pectin rất tốt để giảm cholesterol trong máu.

Xoài chủ yếu là ăn khi chín nhưng thường được hái khi còn xanh để dễ vận chuyển. Mua về để ngoài phòng vài ba ngày là chín, rồi bỏ tủ lạnh cho mát trước khi ăn.

Xoài chín đừng để dành quá lâu, chất ngọt lên men ăn mất ngon. Xoài càng chín thì vỏ càng vàng. Nhưng nếu có nhiều vết bầm đen hoặc vỏ mầu xám ngoẹt là đã hư ở trong.

Nhớ đừng phơi xoài trong nắng cho mau chín, vì xoài sẽ nhạt đi và mất nhiều chất dinh dưỡng.

Xoài xanh, nhất là xoài tượng ngâm mắm ớt hoặc chấm muối ớt là món ăn ưa thích của mấy bà chị, cô em, nhất là khi trời cho đang ốm nghén, thèm của chua. Xoài xanh mà nấu canh chua thì ngon vô tả.

Ngoài ra, xoài còn được đóng hộp, phơi sấy khô hoặc làm nước giải khát xoài, vừa tiện vừa giữ được lâu.

Ăn xoài chín là cả một nghệ thuật.

Có người bổ dọc, lấy hai má, dùng thìa nhỏ múc từng miếng xoài thơm mà ăn, hoặc lấy dao khía ăn từng miếng nhỏ. Có người gọt vỏ, cắt vạt xéo thành từng miếng mỏng hoặc cắt dọc ngang thành từng miếng  nom rất gọn gàng.

Xoài đã gọt vỏ bổ ra mà không ăn hết cần được gói trong giấy nylon, cất vào tủ lạnh kẻo xoài khô, thâm mặt, mất ngon.

Tác dụng trị bệnh

Một số người thường  cho là ăn xoài nóng, mọc mụn. Nhiều người lại nói ăn xoài dễ đại tiểu tiện.

 Nhưng thực tế, khoa học dã chứng minh là xoài có nhiều chất chống oxy hóa  như sinh tố A và C, nhiều Beta Carotene... Tất cả đều có tác dụng tốt cho tim và cũng có thể ngừa được vài loại ung thư như ung thư cuống họng, thực quản, phổi...

 CHANH

 

Chanh (Lemon) là trái cây rất phổ biến trong đời sống hàng ngày, từ việc dùng trong nấu nướng ăn uống cho đến nhiều công dụng khác. Chanh cũng đi vào văn học dân gian như “ có khế ế chanh” hoặc “Chanh chua thì khế cũng chua, khế chua chữa được, chanh chua ghê mồm”.

Các nhà thực vật học cho rằng chanh có nguồn gốc từ các quốc gia Đông Nam Á rồi lan tràn ra thế giới theo chân những nhà thám hiểm. Ngày nay, chanh được trồng ở khắp mọi nơi để dùng làm nước giải khát hoặc gia vị trong thức ăn.

Thân cây chanh nhỏ, có nhiều gai, lá hình trái xoan mép khía răng cưa ở ngọn, hoa nở thành chùm hai ba cái mầu trắng hoặc phớt tím. Trái chanh hình tròn, vỏ mỏng mầu xanh đôi khi hơi sần sùi.

Việt Nam có chanh cốm, trái nhỏ, vỏ xanh đậm; chanh đào to hơn khi chín thì ruột ngả sang mầu hồng; chanh giấy, trái lớn,  mọng nước...

Giá trị dinh dưỡng.

Chanh không có chất béo, chất đạm nhưng rất nhiều sinh tố C. Nước vắt của một quả chanh cỡ trung bình có 30mg sinh tố C, đáp ứng một nửa nhu cầu cơ thể mỗi ngày.

Nước vắt của chanh làm tăng hương vị cho nhiều món ăn thức uống như cá, xà lách, nước trà...

Một ly nước chanh đường uống lạnh trong buồi trưa nắng gắt là món giải khát thường được  ưa thích. Đúng là “uống ly chanh đường, uống môi em ngọt “ vậy. Lại pha bằng chanh muối phơi nắng thì càng đậm đà ngọt mát mặn chua.

Nước chanh trong suốt vắt lên miếng cá ngừ hấp làm tốn thêm cơm, thêm rượu. Thịt gà “đi bộ” mà không có mấy sợi lá chanh thái nhỏ thì cũng như không. Chả rươi mà không có vài miếng vỏ chanh thì coi như đồ bỏ.

Tác dụng trị bệnh

Ngày xưa, thủy thủ ra khơi cả mấy tháng, ăn uống thiếu rau cải, đồ tươi, nhất là sinh tố C nên bị bệnh Scurvy: thịt teo, da bầm, kẽ răng chẩy máu, vết thương lâu lành... Khi biết là do thiếu sinh tố C nên đội hàng hải Anh quốc được lệnh mang chanh làm thực phẩm để ngăn ngừa hữu hiệu bệnh này.

 Chanh uống với mật ong pha nước nóng được dùng để chữa viêm cuống họng.

Nhấm nháp một miếng chanh làm chẩy nước miếng, rất tốt cho người bị khô miệng.

Chanh còn làm thông tiểu tiện, làm đổ mồ hôi khi cảm nắng, làm bớt nấc cụt.

Nhiều người có thói quen mỗi buổi sáng uống một thìa nước chanh để rửa ruột cũng như là thuốc bổ dưỡng.

Chanh có nhiều sinh tố C, một chất chống oxy hóa, nên cũng tốt để ngừa ung thư và làm chậm sự lão hóa.

Vỏ chanh ngậm làm giảm ho.

Gội đầu nước nấu lá chanh  làm tóc mượt; nước chanh làm sạch gầu.

Bảo quản

Mua chanh, lựa trái mọng nước, cầm nặng tay, vỏ mỏng nhẵn nhụi.

Giữ trong tủ lạnh, chanh dùng được lâu, có khi cả tháng.

Chanh cắt rồi nên gói kín trong bao nylon, cất trong ngăn lạnh kẻo khôn

 khí làm mất hết sinh tố C.

 Khi cần dùng vỏ chanh thì nhớ rửa kỹ vì trái thường được xịt sáp để giữ nước.

Nước triết chanh được bán trong chai lọ đã được khử trùng nên dùng rất an toàn.

Bác sĩ Nguyễn Ý Đức